TRUYỀN THÔNG NÂNG CAO NHẬN THỨC VỀ TÁC HẠI CỦA THUỐC LÁ
Sau
khi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá được ban hành, Bộ Y tế, các bộ,
cơ quan Trung ương và địa phương thực hiện các hoạt động tuyên truyền,
phổ biến pháp luật cho nhiều nhóm đối tượng với nhiều nội dung, hình
thức khác nhau. Nhìn chung các hoạt động tuyên truyền về tác hại thuốc
lá, phổ biến Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và các văn bản quy định
chi tiết được phổ biến đến người dân một cách rộng rãi, kịp thời, đầy
đủ, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, có chú trọng đến các vùng
sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số. Nhờ đó, đã tạo sự chuyển biến trong
nhận thức và hành vi của công chức, viên chức, người lao động về việc
hút thuốc cũng như nâng cao ý thức phòng cháy, chữa cháy tại nơi công
cộng và nơi làm việc.
Theo
đánh giá chung của các cơ quan Trung ương và địa phương, trung bình
trên 90% cán bộ lãnh đạo, công chức, viên chức, người lao động tại các
cơ quan ban ngành và 65% người dân các tỉnh huyện xã được tiếp cận thông
tin về tác hại của thuốc lá, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá,
các quy định về nơi làm việc không khói thuốc.
Nghiên
cứu đánh giá hằng năm đối với các chiến dịch truyền thông của Quỹ Phòng
chống tác hại thuốc lá thực hiện trong giai đoạn 2014-2018 cho thấy,
hiểu biết của người dân về tác hại của hút thuốc lá thụ động đã tăng
đáng kể. Năm 2018, có 92% những người được hỏi tin rằng tiếp xúc với
thuốc lá thụ động gây ra các bệnh về phổi (so với 86% vào năm 2016). 96%
người được hỏi trả lời rằng quan tâm đến sức khỏe của con cái khi hút
thuốc gần con mình; 93% người đề nghị mọi người nên yêu cầu người hút
thuốc không hút thuốc gần người khác và 96% cho biết mọi người nên yêu
cầu người hút thuốc không hút thuốc khi ở gần trẻ em.
Thực
hiện triển khai đưa Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá vào cuộc sống,
đến nay, đã có 1.560 cơ quan hành chính, 3.778 trường mẫu giáo, 3.577
trường hiểu học, 2.502 trường trung học cơ sở, 1.010 trường trung học
phổ thông thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc trong khuôn viên và
trong nhà. 169 trường đại học, cao đẳng trong toàn quốc thực hiện cấm
hút thuốc lá tại khu vực trong nhà…
Bộ
Y tế, các bộ, cơ quan Trung ương, địa phương đã triển khai xây dựng các
mô hình địa điểm không khói thuốc như “thành phố du lịch không khói
thuốc - thành phố Hạ Long, Nha Trang, Hội An, Vũng Tàu”, “khách sạn, nhà
hàng không khói thuốc”, “điểm du lịch không khói thuốc - 30 điểm du
lịch quận Hoàn Kiếm”, “cơ sở y tế không khói thuốc”, “trường học không
khói thuốc”. Các sáng kiến về thực hiện mô hình không khói thuốc cũng
được triển khai ở cơ sở như sự tham gia của người cao tuổi ở Thái Bình
và Đồng Tháp, xây dựng địa điểm thi đấu thể thao trong nhà không khói
thuốc lá của Trung tâm Doping và Y học thể thao - Tổng cục Thể thao...
Đến
nay, cả nước đã có một mạng lưới tổ chức hoạt động cai nghiện thuốc lá
quốc gia gồm 24 bệnh viện, trong đó có những bệnh viện chuyên khoa có
liên quan đến các bệnh có sử dụng thuốc lá và có lượng bệnh nhân lớn. 10
bệnh viện đã xây dựng kế hoạch hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá
hằng năm như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, Bệnh viện
Phổi Trung ương, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Y học cổ truyền
Trung ương, Bệnh viện Trung ương Huế, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Quảng
Nam, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam Cu Ba Đồng Hới, Bệnh viện E, Bệnh viện
Đa khoa Trung ương Cần Thơ.
Báo
cáo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành năm 2015
cho biết, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động giảm đáng kể so với
năm 2010 ở hầu hết các địa phương: tại gia đình giảm từ 73,1% xuống còn
59,9%; tại nơi làm việc từ 55,9% xuống còn 42,6%, tại cơ sở y tế từ
23,6% xuống 18,4%... Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, 5 năm qua đã
có 195 nghìn công nhân viên chức lao động bỏ thuốc lá, hơn hai trăm
nghìn đoàn viên, công nhân viên chức giảm hút thuốc lá. Giai đoạn
2015-2018, theo báo cáo của 6 bệnh viện, đã có hơn năm nghìn số lượt tư
vấn tại phòng tư vấn cai nghiện và tại các khoa lâm sàng, gần 45 nghìn
lượt tư vấn qua tổng đài. Số ca cai nghiện thuốc lá thành công từ một
năm trở lên là 842 bệnh nhân.
CÒN NHIỀU RÀO CẢN
Việc
tổ chức địa điểm cấm hút thuốc đã được triển khai ở hầu hết các địa
điểm theo Điều 11 của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá, bao gồm: nơi
làm việc; cơ sở y tế; cơ sở giáo dục, cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, vui
chơi, giải trí dành riêng cho trẻ em; quán bar, karaoke, vũ trường,
khách sạn và cơ sở lưu trú du lịch, nhà hàng và các phương tiện giao
thông công cộng. Tuy vậy, theo đánh giá của Bộ Y tế, hoạt động cai
nghiện thuốc chủ yếu mới được triển khai ở bệnh viện tuyến Trung ương và
một số bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh. Người dân ở tuyến dưới và cộng
đồng vẫn chưa được tiếp cận nhiều nên kết quả chưa cao.
Việc
thực hiện môi trường không khói thuốc còn gặp khó khăn do hành vi hút
thuốc diễn ra nhanh, khó bắt tận tay. Phản ứng của người hút thuốc lá
nhiều lúc gay gắt. Các địa điểm cấm hút thuốc lá thường không đủ lực
lượng giám sát, nhắc nhở và không có thẩm quyền xử phạt. Các trường cao
đẳng, đại học chỉ cấm hút thuốc lá trong nhà, cho phép hút thuốc lá
trong khuôn viên nên vẫn còn tình trạng sử dụng thuốc lá tại các khu vực
ít người qua lại như ban công, hành lang, cầu thang, căng tin... Việc
thực hiện môi trường không khói thuốc ở địa điểm nhà hàng, quán ăn, cơ
sở lưu trú du lịch còn nhiều hạn chế. Đây là những địa điểm còn tình
trạng vi phạm phổ biến nhất.
Bên
cạnh đó, hoạt động cai nghiện thuốc lá còn khó khăn về cơ chế, kinh phí
thực hiện. Đội ngũ bác sĩ còn thiếu về số lượng và quá tải trong hoạt
động chuyên môn nên thời gian bố trí cho hoạt động tư vấn cai nghiện tại
bệnh viện còn hạn chế.
Việc
xử lý hình sự liên quan đến phòng, chống tác hại của thuốc lá chủ yếu
giải quyết đối với các vụ án hình sự liên quan đến buôn lậu thuốc lá,
sản xuất thuốc lá giả, vận chuyển trái phép thuốc lá qua biên giới hoặc
sản xuất, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá điếu nhập lậu.
NỖ LỰC HƠN VÌ MỘT MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÓI THUỐC
Theo
tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trên thế giới có khoảng 1,3
tỷ người hút thuốc lá. Dự báo đến năm 2020, con số này sẽ lên tới trên
1,6 tỷ người. Theo WHO, 70% các ca tử vong là ở các nước đang phát
triển. Nếu các biện pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá hiệu quả
không được thực hiện, thì trong thế kỷ này, thuốc lá sẽ giết chết 1 tỷ
người, nhiều hơn tổng số người chết do HIV/AIDS, bệnh lao và tai nạn
giao thông đường bộ cộng lại.
Sử
dụng thuốc lá là nguyên nhân của nhiều bệnh và thương tật, gây mất khả
năng lao động, tử vong sớm và trở thành gánh nặng kinh tế của xã hội. So
sánh với các nguy cơ khác, nguy cơ tử vong sớm so hút thuốc lá là rất
cao. Một nửa những người thường xuyên hút thuốc lá bị chết sớm do hút
thuốc lá và một nửa trong số này chết ở độ tuổi trung niên, mất khoảng
từ 15 năm đến 20 năm của cuộc sống. Tại các nước có thu nhập cao, tỷ lệ
hút thuốc lá đang giảm đi, ngược lại sử dụng thuốc lá đang có xu hướng
gia tăng tại các nước có thu nhập thấp và trung bình. Trong khu vực
ASEAN, có 121 triệu người trưởng thành hút thuốc lá, các quốc gia ASEAN
đã phải chi nguồn ngân sách đáng kể cho y tế liên quan đến hút thuốc lá,
gấp nhiều lần so với thu ngân sách từ thuế thuốc lá đem lại.
Sử
dụng các sản phẩm thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu trong số 10 yếu
tố nguy cơ đe dọa sức khỏe người dân ở các nước đang phát triển. Sử dụng
thuốc lá gây ra 25 loại bệnh khác nhau, như ung thư phổi, ung thư thanh
quản, ung thư khoang miệng, ung thư bàng quang, các bệnh tim mạch, gây
bất lực ở nam giới… Đây là sản phẩm hợp pháp duy nhất làm chết một nửa
số người sử dụng thường xuyên nó cùng hàng trăm nghìn người không hút
thuốc lá khác. Trên thế giới, có khoảng 6 triệu người chết do hút thuốc
lá hằng năm và 600.000 người chết do phơi nhiễm với khói thuốc lá thụ
động.
|
Việt
Nam là một trong 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế
giới. Trong khu vực các nước ASEAN, Việt Nam là quốc gia đứng
thứ 3 có số người hút thuốc lá cao nhất, sau Indonesia và
Philippine. Theo Điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở người trưởng
thành năm 2015, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới là 45,3%, có nghĩa là cứ 2
nam giới trưởng thành ở Việt Nam thì có 1 người hút thuốc lá. Tỉ lệ này ở
nữ giới là 1,1%. 53,5% người không hút thuốc lá (tương đương 28,5 triệu
người) bị phơi nhiễm với khói thuốc lá tại gia đình. 36,8% người không
hút thuốc lá (tương đương 5,9 triệu người) làm việc tại các khu
vực trong nhà (có mái che và tường bao) bị phơi nhiễm với khói
thuốc lá tại nơi làm việc. 18,5% người không hút thuốc lá (tương đương
1,4 triệu người) bị phơi nhiễm với khói thuốc lá trên phương tiện giao
thông công cộng. Ước tính chi phí y tế và các thiệt hại do mất năng suất
lao động do ốm đau và tử vong sớm lên tới trên 23 ngàn tỷ đồng mỗi năm.
Các
chuyên gia cũng cảnh báo một thách thức nữa với công tác phòng chống
tác hại thuốc lá là sự xuất hiện của các loại thuốc lá mới, như thuốc lá
điện tử, thuốc lá nung nóng, Shisha. Các loại thuốc lá mới này chủ yếu
pha trộn các hương liệu với nicotine, dẫn đến có khả năng trộn lẫn ma
túy nên nguy cơ gây hại với sức khỏe là rất lớn. Để kiểm soát việc quảng
cáo sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là sản phẩm thuốc lá mới trên môi
trường mạng, youtube, mạng xã hội, facebook…, hiện Bộ Y tế đề nghị Bộ
Thông tin và Truyền thông có biện pháp kiểm soát chặt chẽ môi trường
internet đối với loại hình thuốc lá. Đồng thời, tăng cường công tác giáo
dục truyền thông về tác hại của thuốc lá và các quy định pháp luật về
phòng, chống tác hại của thuốc lá, ưu tiên các hoạt động truyền thông
ngăn ngừa việc sử dụng thuốc lá trong giới trẻ…
Mặc
dù số người hút thuốc lá có xu hướng giảm do ý thức tác hại của thuốc
lá đối với sức khỏe và môi trường, nhưng Việt Nam cần phải nỗ lực hơn
nữa để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ người hút thuốc lá xuống còn 39% vào năm
2020. Trong đó, tiếp tục tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận
thức của các tầng lớp nhân dân và cả xã hội về tác hại của việc hút
thuốc lá; khơi dậy thế hệ trẻ nói không với thuốc lá; tuyên truyền việc
thực hiện đúng các quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá
và Công ước khung FCTC. Đồng thời, tăng cường quản lý và phối hợp của
các cơ quan chức năng trong việc giám sát và xử lý các vi phạm về quảng
cáo, khuyến mại, tiếp thị của các công ty thuốc lá trên báo chí./.
Nhật Quang