Trong những năm qua, Chương trình phòng chống lao quốc gia từ Trung tâm Y tế (TTYT) thành phố đến 15 trạm y tế xã, phường được duy trì, củng cố cả về chất lượng chuyên môn, lẫn công tác quản lý. Việc phát hiện, điều trị sớm loại bệnh này trong cộng đồng được chú trọng, năm 2018 tỉ lệ bệnh nhân điều trị khỏi trên địa bàn thành phố đạt cao (98,8%).
Cũng trong năm 2018, toàn hệ thống TTYT thành phố đã khám phát hiện lao gồm 14.677 lần, ghi nhận 130 bệnh nhân lao, trong đó lao thể AFB dương tính là 94 trường hợp, so với năm 2017 tăng 16 bệnh nhân. Từ ngày 01/01 đến ngày 19/03/2019, tuy chưa tròn một quý, nhưng toàn thành phố đã phát hiện 35 bệnh nhân mắc lao mới, trong đó số mắc lao thể AFB dương tính là 22 ca. Dựa trên con số này thì dự kiến đến cuối năm 2019, Cam Ranh sẽ có khoảng 100 bệnh nhân mắc lao mới AFB dương tính, tăng dần theo mỗi năm. Vì vậy có thể tạm cho rằng tình hình bệnh lao trên địa bàn thành phố Cam Ranh không những chưa được khống chế, mà lại còn thêm lên.
Hiện nay, đang còn một thánh thức đối với công tác phòng chống lao nói chung, đó là vấn đề kháng thuốc do bệnh nhân bỏ điều trị, thường xảy ra trong vòng 1-2 tháng đầu, để rồi cách một thời gian sau lại phải tiếp tục chữa bệnh. Nguyên nhân chính thường là cùng lúc dùng nhiều loại thuốc, gây ra những tác dụng phụ làm cho người bệnh chóng mặt, nhức đầu, hoa mắt, mệt mỏi, táo bón, v. v… nếu người bệnh không nhẫn nại, chịu đựng để tiếp tục dùng thuốc đúng cách, đủ liều, ăn uống bồi dưỡng theo hướng dẫn của thầy thuốc, sẽ dễ gây ra tâm lý chán nản rồi lại tự ý bỏ điều trị.
Anh T. N. A., ở phường Cam Lợi, người bị mắc bệnh lao chia sẻ:
“Tôi lúc trước rất là khỏe mạnh, một thời gian bị cảm, ho; đi khám bác sĩ cho biết tôi bị lao phổi, tôi rất hoang mang và lo lắng. Rồi được lời khuyên của bác sĩ tôi uống thuốc đều đặn và ăn, uống đúng giờ. Hôm nay chỉ còn một tháng nữa là hết, tôi khỏe.
Tôi xin nói với các người bị lao, có bệnh như vậy tự đề phòng và đừng để lây lan cho người khác. Theo lời của bác sĩ, uống thuốc sẽ khỏe mạnh chứ không có gì”.
Một bộ phận người dân không may mắc bệnh lao hay có tâm lý sợ bị kỳ thị, phân biệt của người chung quanh, cộng với kiến thức phòng ngừa bệnh cho người khác chưa tốt, thì sẽ làm nguồn lây lan trong cộng đồng. Bệnh lao hiện nay không còn là bệnh nan y, nhưng là loại bệnh đứng số một về khả năng lây nhiễm. Bệnh chữa khỏi bằng nhiều loại thuốc kết hợp. Điều nguy hại hơn nữa là bệnh nhân mắc lao cùng lúc nhiễm HIV hoặc bị kháng thuốc, thì thời gian điều trị kéo dài, rất tốn kém, chi phí gấp nhiều lần so với điều trị bệnh lao thông thường. Theo khuyến cáo của các nhà chuyên môn, một bệnh nhân lao nếu không phát hiện điều trị, thì có thể làm lây lan cho khoảng 10 người và khi bệnh nhân mắc lao, nếu điều trị không đúng cách thì còn tệ hại hơn là không điều trị.
Nói về một số khó khăn của Chương trình phòng chống lao tại phường Cam Linh, Bác sĩ Nguyễn Đăng Pha - Trưởng trạm Y tế phường cho biết:
“Trong công tác quản lý lao ở phường Cam Linh có những khó khăn: Thứ nhất là không có hệ thống y tế tổ dân phố, do đó việc tiếp cận bệnh nhân lao tại ở cơ sở rất khó khăn. Thứ hai là thư ký chương trình quản lý lao của trạm y tế kiêm nhiệm nhiều chương trình, do đó không dành nhiều thời gian cho việc quản lý lao. Thứ ba là những người tiếp xúc với nguồn lây, trạm y tế khuyên đi khám tại Phòng khám Cam Phúc Bắc, nhưng họ ngại vì phòng khám cách xa địa bàn trên 10km. Cái thứ tư là đa số bệnh nhân lao có hoàn cảnh khó khăn, do vậy người ta phải lao động kiếm sống, việc tuân thủ điều trị không được đều đặn lắm. Khó khăn thứ năm nữa là trẻ em người nhà bệnh nhân lao không được uống thuốc dự phòng đều đặn, là do người nhà cũng ít quan tâm. Cuối cùng phải nói là về xã hội, chưa có chính sách hỗ trợ trực tiếp để bệnh nhân lao được ổn định cuộc sống, yên tâm điều trị”.
Theo Y học, bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, do vi khuẩn lao là nguồn lây truyền từ người này sang người khác qua đường hô hấp, bệnh thuộc loại nhiễm trùng mạn tính, bệnh không có tính di truyền như một số người lầm tưởng. Vi trùng lao có thể gây bệnh ở tất cả các tạng, các bộ phận nhưng thường gặp nhất là ở phổi; lao ngoài phổi ít gặp hơn, thường biểu hiện ở màng phổi, hạch, xương, khớp, đường tiết niệu, sinh dục, hệ thống thần kinh hoặc ổ bụng...
Hiện nay TTYT Cam Ranh đang quản lý, điều trị cho 77 bệnh nhân lao phổi và ngoài phổi; trong đó có 4 trường hợp mắc bệnh lao màng não, độ tuổi thấp nhất là 12 và cao nhất là 47 tuổi. Người mắc bệnh lao được điều trị thuốc miễn phí, thời gian điều trị từ 6-8 tháng, trong trường hợp bệnh nhân lao kháng thuốc thì phải điều trị cả năm, thậm chí lâu hơn.
Trước tình hình bệnh lao trên địa bàn thành phố hiện nay. Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Ngọc Thảo Trang - Phó Giám đốc TTYT Cam Ranh, cho biết những giải pháp sẽ thực hiện trong năm 2019 và những năm tiếp theo đó là:
“Sẽ tập trung vào 3 việc sau đây: thứ nhất là tăng cường công tác truyền thông bằng nhiều hình thức như phát tờ rơi, treo pa-nô, áp-phíc hay là thông qua hệ thống loa đài xã, phường nhằm tuyên truyền các dấu hiệu về bệnh lao, cũng như cách phòng chống đến toàn thể người dân được biết.
Thứ hai đó là việc chủ động khám sàng lọc phát hiện sớm cũng rất quan trọng và tập trung vào các đối tượng như là bệnh nhân nhiễm HIV, trẻ em từ 0-14 tuổi có tiếp với xúc nguồn lây. Ngoài ra cũng cần phối hợp với các phòng khám tư nhân, các trạm y tế giới thiệu bệnh nhân có các triệu chứng nghi ngờ lao đến phòng khám lao, để được phát hiện sớm.
Thứ ba, khi đã phát hiện bệnh nhân lao thì việc quản lý bệnh nhân rất quan trọng, trong công tác này chúng ta cần phải giám sát chặt chẽ hoạt động quản lý lao ở các trạm y tế xã, phường; đảm bảo cho bệnh nhân điều trị đúng phác đồ. Muốn vậy cung ứng thuốc chữa bệnh lao đầy đủ, bên cạnh đó cần phải làm các theo dõi về xét nghiệm đàm, cũng như X.quang phổi đúng quy định hiện hành”.
Với sự quan tâm vào cuộc hơn nữa của các cấp, các ngành; sự nâng cao hiểu biết của mọi người dân; cộng với sự nỗ lực của hệ thống y tế từ thành phố đến xã, phường trước tình hình bệnh lao hiện nay. Hy vọng tỉ lệ người mắc lao của Cam Ranh sẽ thấp rất xa, so với mức là 131 người trên 100 nghìn người dân, mà Chiến lược quốc gia phòng, chống lao đến năm 2.020 và tầm nhìn 2.030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo tinh thần Quyết định số 374/QĐ-TTg ngày 17/3/2014./.
Hồng Dương