Kể từ ngày 1-1-2018, người lao động (NLĐ) có hợp đồng lao động (HĐLĐ) từ 1 đến 3 tháng trở lên phải tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc. Tuy nhiên, qua một thời gian triển khai, các ngành chức năng đã phát hiện nhiều đơn vị, doanh nghiệp tìm cách “lách luật” trốn đóng BHXH cho NLĐ.

Lắm chiêu né luật

Ông Lê Hùng Chính - Phó Giám đốc BHXH tỉnh cho biết, thực hiện quy định của Luật BHXH năm 2014, ngành đã tập trung triển khai đồng bộ những quy định mới nhằm đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Nhờ đó, đến nay, toàn tỉnh có 144.497 NLĐ tham gia BHXH bắt buộc, trong đó người có HĐLĐ từ 1 tháng đến dưới 3 tháng là 284 người. Tuy nhiên, khi áp dụng những quy định mới này, có không ít đơn vị, doanh nghiệp tìm cách né luật, trốn tham gia BHXH cho NLĐ để giảm bớt chi phí. Các đơn vị, doanh nghiệp né quy định bằng cách ký HĐLĐ với NLĐ theo loại HĐLĐ mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 3 tháng đến dưới 12 tháng. Có nhiều đơn vị, doanh nghiệp còn ký HĐLĐ thử việc nhiều lần với NLĐ để trốn tham gia BHXH bắt buộc cho NLĐ.

Qua kiểm tra, khảo sát, các ngành chức năng đã phát hiện Công ty Xây dựng - Thương mại - Dịch vụ Du lịch Kiên Cường (phường Vĩnh Nguyên, TP. Nha Trang) có khoảng 450 lao động quyết toán thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, doanh nghiệp này lại trốn đóng BHXH cho NLĐ bằng cách ký HĐLĐ dưới 1 tháng với toàn bộ NLĐ đang làm việc. Còn Công ty TNHH Đầu tư - Xây dựng UPGC Nha Trang (Chủ đầu tư dự án Khu đô thị Hoàng Long, TP. Nha Trang) được thành lập từ tháng 3-2017, nhưng cho đến nay, đơn vị này vẫn chưa ký HĐLĐ, tham gia BHXH cho bất kỳ NLĐ nào. Mặc dù, hàng tháng, doanh nghiệp này vẫn thực hiện chi trả tiền lương ổn định cho 36 NLĐ. Còn Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á (phường Phước Hòa, TP. Nha Trang) lách luật bằng cách ký hợp đồng cộng tác viên bán hàng đối với nhân viên bán hàng và ký hợp đồng dịch vụ lắp đặt, sửa chữa, bảo hành đối với nhân viên kỹ thuật của công ty.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện nay, tại nhiều doanh nghiệp chuyên về dịch vụ xây dựng cũng có lắm chiêu né luật, trốn tham gia BHXH cho NLĐ. Chẳng hạn, tại Công ty TNHH Xây dựng M.Q (phường Phước Long, TP. Nha Trang) hiện có khoảng 100 lao động. Tuy nhiên, nhiều năm qua, công ty này chỉ ký HĐLĐ và thực hiện tham gia đóng BHXH đối với một số nhân viên ở bộ phận văn phòng. Còn hầu hết lao động làm việc trực tiếp trên các công trình xây dựng được đơn vị này hợp đồng bằng miệng. Phần lớn lao động được giao cho một cai thầu có nhiệm vụ theo dõi, giám sát và chấm công hàng ngày. Trên cơ sở đó, công ty chỉ trả tiền công cho NLĐ và không có bất cứ giấy tờ ràng buộc nào. Khi các ngành chức năng có kiểm tra thì không phát hiện được chứng cứ, HĐLĐ nào để ràng buộc công ty phải tham gia BHXH cho những NLĐ đang làm việc. Ông Nguyễn Văn T. - lao động của công ty này cho biết: “Tôi làm việc ở đây đã 5 năm nhưng chưa bao giờ thấy công ty nhắc đến việc ký HĐLĐ hay tham gia BHXH. Họ chấm công hàng ngày rồi cuối tháng trả tiền. Dù biết mình bị thiệt thòi nhưng cũng không đòi hỏi vì hầu hết anh em làm ở đây cũng giống mình”.

Cần quy định sát hơn

Theo quy định, cơ quan BHXH chỉ thu BHXH trên cơ sở doanh nghiệp có ký HĐLĐ và hợp đồng đó có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên. Nếu doanh nghiệp cố tình trốn đóng bằng cách không ký HĐLĐ, ký dưới 1 tháng, ký hợp đồng cộng tác viên hoặc hợp đồng dịch vụ thì cơ quan BHXH không xử lý được, cần phải có sự phối hợp của các ngành chức năng kiểm tra, thanh tra liên ngành thì mới khắc phục được tình trạng trốn đóng BHXH như hiện nay.

Ông Lê Hùng Chính cho biết, để ngăn chặn việc trốn đóng BHXH cần sửa đổi và bổ sung một số nội dung về loại hình HĐLĐ trong Chương III về HĐLĐ (Bộ luật Lao động năm 2012). Đồng thời, làm rõ khái niệm về khoán việc cũng như thuê khoán… vốn chưa được đưa vào trong luật lao động nhưng đã tồn tại trong thực tế từ nhiều năm qua. Điều 16 của Luật Lao động năm 2012 quy định 2 loại hình giao kết hợp đồng lao động theo văn bản hoặc lời nói. Nhưng trên thực tế đã và đang tồn tại việc giao kết còn thông qua hình thức khoán sản phẩm… Đây là kẽ hở để người sử dụng lao động có thể lách luật bằng cách khoán công việc để tránh việc giao kết hợp đồng có thời gian cụ thể.

Có thể nói, BHXH là chính sách rất cần thiết đối với NLĐ; việc doanh nghiệp né tham gia BHXH cho NLĐ sẽ làm ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi chính đáng của NLĐ. Do vậy, các ngành chức năng cần có những giải pháp quyết liệt để xử lý những bất cập hiện nay.

VĂN GIANG