Y học gia đình (YHGĐ) là một chuyên ngành ra đời trong thập kỷ 60, của thế kỷ XX, chuyên khoa này tạo ra bác sĩ gia đình (BSGĐ) chủ yếu thực hành ở phòng khám ngoại trú tại các tuyến y tế cơ sở trong mạng lưới y tế thế giới.
Khám bệnh cho trẻ em tại Phòng khám đa khoa khu vực Cam Phúc Bắc
Ngày 22/5/2014, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 16, Hướng dẫn áp dụng thí điểm về BSGĐ và phòng khám BSGĐ tại 8 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương bao gồm: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Cần Thơ, Thái Nguyên, Thừa Thiên Huế, Khánh Hòa và Tiền Giang theo Quyết định 935 ngày 22/3/2013, về việc phê duyệt Đề án xây dựng và phát triển mô hình phòng khám BSGĐ giao đoạn 2013-2020.
Đến ngày 21/8/2019, Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành Thông tư 21, Hướng dẫn thí điểm về hoạt động YHGĐ, thay cho Thông tư số 16/2014 và có hiệu lực kể từ ngày 15/10/2019. Theo đó, chăm sóc sức khỏe ban đầu (CSSKBĐ) theo nguyên lý YHGĐ, tức là áp dụng nguyên lý YHGĐ vào việc CSSKBĐ. Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, BSGĐ là một thành viên của hệ thống CSSKBĐ; BSGĐ cũng là một chuyên khoa độc lập như các chuyên khoa nội, ngoại, nhi, sản, tâm thần, ... Các BSGĐ cũng được hiểu như bác sĩ tổng quát, vì họ chăm sóc cho cá nhân và gia đình; nhiều lứa tuổi, nhiều loại bệnh trên cơ thể con người. Còn hoạt động YHGĐ thì có nhiều nguyên lý, nhưng trong đó có 6 nguyên lý cơ bản, quan trọng nhất đó là: chăm sóc liên tục, chăm sóc toàn diện, chăm sóc phối hợp, chăm sóc hướng dự phòng, chăm sóc hướng cộng đồng và chăm sóc hướng gia đình.
Bác sĩ Lê Vĩnh Sang - Trưởng trạm Y tế xã Cam Lập chia sẻ cảm nghĩ của mình về việc triển khai thí điển hoạt động YHGĐ, bác sĩ Sang nói:
“Tôi nghĩ việc triển khai YHGĐ còn có vai trò quan trọng trong công tác dự phòng, đây là điều kiện thuận lợi để thực hiện các nguyên lý YHGĐ tại tuyến y tế cơ sở, trong việc CSSKBĐ cho người dân.
Trạm y tế còn là nơi có thể cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe liên tục và toàn diện cho cá nhân, gia đình và cộng đồng. Duy trì các mối quan hệ tin cậy và lâu dài, thân thiết, gần gũi với người bệnh; đồng thời tư vấn người dân thực hiện lối sống lành mạnh, loại bỏ các hành vi nguy cơ trong việc tự bảo vệ và nâng cao sức khỏe. Đặc biệt, trong công tác phòng chống các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, v.v..., từ đó góp phần giảm tải cho bệnh viện truyến trên”.
Chúng tôi được biết, Cam Ranh không phải là đơn vị điểm của tỉnh Khánh Hòa áp dụng thí điểm về BSGĐ, nhưng lãnh đạo Trung tâm Y tế thành phố đã chỉ đạo, hướng dẫn cho 15 trạm y tế (TYT) trên địa bàn, cùng triển khai thực hiện quản lý sức khỏe người dân theo nguyên lý YHGĐ. Hiện tại đơn vị đã có 8 bác sĩ chuyên khoa I YHGĐ, 16 bác sĩ được đào tạo về nguyên lý YHGĐ. Bên cạnh đó, được sự tài trợ của Dự án HPECT nhân viên y tế gồm trưởng trạm, nữ hộ sinh, điều dưỡng, phụ trách dược cũng được đào tạo theo đúng chức năng, nhiệm vụ của mình, để việc triển khai quản lý sức khỏe người dân theo nguyên lý YHGĐ được đồng bộ. Với chức năng là tuyến sau của TYT, đối với việc triển khai thí điểm YHGĐ tại đơn vị mình, BSCKI. Nguyễn Đình Linh - Trưởng Phòng khám đa khoa khu vực Cam Phúc Bắc cho biết:
“Các cơ sở YHGĐ được Quy định tại Thông tư 21/2019 của Bộ Y tế, trong đó có phòng khám đa khoa khu vực. Với chức năng nhiệm vụ của mình, chúng tôi cũng sẽ tham gia quản lý sức khỏe cộng đồng bằng cách lập hồ sơ quản lý, theo nguyên lý YHGĐ cho cá nhân, hộ gia đình theo phân cấp của Sở Y tế Khánh Hòa. Những bước tiếp theo đó là: Tư vấn, truyền thông nâng cao sức khỏe và phòng bệnh; thực hiện các chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng cùng với các chương trình Y tế - Dân số; kết hợp y hoc cổ truyền với y học hiện đại. Khám chữa bệnh bao gồm sơ cấp cứu, sàng lọc bệnh tật, khám chữa bệnh tại nhà cho bệnh nhân theo quy định. Chuyển bệnh nhân lên tuyến trên theo yêu cầu chuyên môn phù hợp, tiếp nhận người bệnh điều trị ổn định từ tuyến trên chuyển về, để tiếp tục theo dõi, điều trị. Tham gia nghiên cứu khoa học, tiếp nhận chuyển giao kỹ thuật về YHGĐ; và cuối cùng là thực hiện các nhiệm vụ khác do cấp có thẩm quyền quy định”.
Kinh nghiệm của các nước trên thế giới, khi triển khai thành công hoạt động YHGĐ, sẽ mang lại hiệu quả thiết thực đó là giảm chi phí y tế, tăng tuổi thọ người dân, giảm tỉ lệ bệnh nặng, tăng sự hài lòng của khách hàng về dịch vụ y tế, bảo đảm công bằng trong chăm sóc y tế và giảm nghèo. Mặt khác, khi triển khai hoạt động YHGĐ hiệu quả, không những khắc phục đáng kể tình trạng quá tải bệnh viện, mà còn góp phần cải thiện hệ thống y tế. Việc chăm sóc toàn diện cũng sẽ được dễ dàng hơn, khi bệnh nhân được chuyển từ phòng bệnh nội trú ra phòng khám ngoại trú, với các phác đồ điều trị được xây dựng, nhằm phân cấp các bước điều trị rõ ràng với sự phối hợp của các chuyên khoa liên quan.
Nói về việc triển khai công tác hướng dẫn thí điểm về hoạt động YHGĐ do Trung tâm Y tế Cam Ranh chủ trì, phối hợp triển khai trên địa bàn thành phố trong thời gian đến, ThS.BS Nguyễn Ngọc Thảo Trang - Phó Giám đốc trung tâm nói:
“Thuận lợi của chúng tôi là 15 TYT đều có bác sĩ chuyên khoa I YHGĐ hoặc bác sĩ đã được đào tạo về nguyên lý YHGĐ. Tại các trạm; nữ hộ sinh, điều dưỡng, dược sĩ cũng đã được đào tạo về chăm sóc người bệnh theo YHGĐ, từ nguồn hỗ trợ của dự án HPECT. Trong năm 2019 và 2020, đơn vị cũng sẽ tiếp tục gửi đào tạo để đảm bảo 100% nhân viên y tế tại các TYT được đào tạo về YHGĐ theo đúng chức năng, nhiệm vụ. Đơn vị cũng đã từng bước triển khai mô hình BSGĐ tại phòng khám đa khoa và các TYT, đến hiện tại 15 TYT đang tiến hành lập hồ sơ sức khỏe cá nhân.
Hy vọng với đội ngũ thầy thuốc ổn định và có chuyên môn về YHGĐ, chúng tôi sẽ triển khai hoạt động YHGĐ gắn với công tác đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động y tế cơ sở, nhằm phục vụ tốt hơn nữa nhiệm vụ CSSKBĐ cho nhân dân trên địa bàn thành phố, trong bối cảnh mô hình bệnh tật hiện nay đang có nhiều thay đổi”.
Trạm y tế xã, phường là tuyến đầu, gần dân nhất và được coi như là nền tảng của hệ thống y tế, việc triển khai quản lý sức khỏe người dân theo nguyên lý YHGĐ với hướng đi đúng và cách thực hiện quyết liệt, chúng tôi tin tưởng rằng trong tương lai người dân sẽ đến khám, chữa bệnh, theo dõi bệnh tại TYT ngày một nhiều hơn.
Bài và ảnh: Hồng Dương