Trong thời gian áp dụng Nghị định số 115/2013/NĐ-CP, có hàng triệu phương tiện xe ô tô và xe mô tô bị tạm giữ do vi phạm luật giao thông. Tuy nhiên, khi đã quá thời hạn tạm giữ phương tiện người vi phạm, chủ sở hữu, người sử dụng hợp pháp vẫn không có mặt để giải quyết, khiến cho rất nhiều xe trong số này đã thành sắt vụn, trong đó có cả những xe ô tô và xe máy có giá trị lớn như xe máy SH, SH mode, Vespa LX…, ô tô Camry…. Đồng thời cũng gây áp lực lớn về kho bãi giữ xe, nhân sự trông coi, nhất là tại các thành phố lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Theo quy định, nơi tạm giữ phải được đảm bảo điều kiện phù hợp phục vụ cho việc quản lý, bảo quản tang vật, phương tiện bị tạm giữ, tịch thu… sao cho các phương tiện bị tạm giữ được bảo quản tốt và giữ được hiện trạng. Tuy nhiên, do số lượng xe vi phạm lớn dẫn tới tình trạng quá tải, nhiều xe vẫn phải để ngoài trời, đối mặt với thời tiết khắc nghiệt.
Đồng thời, sau khi Nghị định 100/2019/NĐ-CP ngày 30/12/2019 của Chính phủ về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2020, trong đó, tăng mức xử phạt tối đa đối với các hành vi vi phạm quy định về nồng độ cồn. Cụ thể, đối với người điều khiển xe ô tô vi phạm nồng độ cồn ở mức cao nhất, phạt tiền từ 30 - 40 triệu đồng, tước quyền sử dụng giấy phép lái xe 22 - 24 tháng đối với người điều khiển phương tiện có nồng độ cồn vượt quá 80 miligam/100 mililít máu hoặc vượt quá 0,4 miligam/1 lít khí thở. Bên cạnh đó, người điều khiển xe mô tô trên đường mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá 80 miligam/100 mililít máu hoặc vượt quá 0,4 miligam/1 lít khí thở sẽ bị phạt từ 6-8 triệu đồng, tước quyền sử dụng giấy phép lái xe từ 22-24 tháng. Người điều khiển xe đạp, xe thô sơ vi phạm như trên cũng sẽ bị phạt từ 400-600 ngàn đồng. Khi tăng nặng mức phạt tiền như vậy, nhiều chủ nhân có phương tiện giá trị thấp có thể sẵn sàng bỏ luôn phương tiện của mình khiến công tác tạm giữ xe vi phạm giao thông càng trở nên khó khăn.
Để giải quyết những hệ lụy nêu trên, ngày 05/3/2020 Chính phủ ban hành Nghị định 31/2020/NĐ-CP (Nghị định 31), có hiệu lực từ ngày 01/05/2020 về quản lý, bảo quản tang vật, phương tiện vi phạm hành chính bị tạm giữ, tịch thu theo thủ tục hành chính có hiệu lực. Với quy định mới này sẽ từng bước tháo gỡ những bất cập, khó khăn cho các cơ quan chức năng trong việc bảo quản tang vật, phương tiện vi phạm hành chính vốn đã tồn tại từ nhiều năm qua.
Theo Nghị định 31, tổ chức, cá nhân vi phạm khi tham gia giao thông có thể được giao giữ, bảo quản phương tiện vi phạm của mình. Nếu không có sự đồng ý bằng văn bản của người có thẩm quyền tạm giữ thì không được phép sử dụng phương tiện vi phạm đó tham gia giao thông; không được tự ý thay đổi nơi giữ, bảo quản phương tiện vi phạm. Trường hợp do thiên tai, hỏa hoạn hoặc khi có nguy cơ trực tiếp phát sinh tình huống mà nếu không kịp thời di chuyển, thay đổi nơi giữ, bảo quản phương tiện sẽ gây thiệt hại đến phương tiện thì được thay đổi nơi giữ, bảo quản phương tiện nhưng ngay sau đó phải thông báo cho người có thẩm quyền tạm giữ biết.
Ngoài các trường hợp trên, nếu tổ chức, cá nhân vi phạm có một trong hai điều kiện dưới đây thì người có thẩm quyền tạm giữ có thể giao cho tổ chức, cá nhân vi phạm giữ, bảo quản phương tiện dưới sự quản lý của cơ quan của người có thẩm quyền tạm giữ, đó là: Cá nhân vi phạm có nơi đăng ký thường trú hoặc có đăng ký tạm trú còn thời hạn hoặc có giấy xác nhận về nơi công tác của cơ quan, tổ chức nơi cá nhân vi phạm đang công tác; tổ chức vi phạm phải có địa chỉ hoạt động cụ thể, rõ ràng. Tổ chức, cá nhân vi phạm phải có nơi giữ, bảo quản phương tiện hoặc tổ chức, cá nhân vi phạm có khả năng tài chính đặt tiền bảo lãnh thì có thể được xem xét để giao giữ, bảo quản phương tiện.
Trong thời gian được giao giữ, bảo quản phương tiện, nếu tổ chức, cá nhân vi phạm không chấp hành đúng quy định thì người có thẩm quyền tạm giữ phương tiện xem xét, quyết định chuyển phương tiện vi phạm đó về nơi tạm giữ của cơ quan của người có thẩm quyền tạm giữ.
Sau khi người có thẩm quyền tạm giữ ra quyết định cho đặt tiền bảo lãnh, tổ chức, cá nhân có thể nộp tiền đặt bảo lãnh trực tiếp hoặc qua tài khoản cơ quan của người có thẩm quyền tạm giữ phương tiện. Mức tiền đặt bảo lãnh ít nhất bằng mức tiền phạt tối đa của khung tiền phạt quy định cho một hành vi vi phạm; trường hợp thực hiện nhiều hành vi vi phạm hành chính trong cùng một vụ vi phạm thì mức tiền đặt bảo lãnh ít nhất phải bằng tổng mức tiền phạt tối đa của các hành vi vi phạm.
Rõ ràng việc tạm giữ phương tiện là một trong những hình thức xử lý vi phạm hành chính trên lĩnh vực giao thông đường bộ thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật, góp phần đảm bảo trật tự an toàn giao thông. Tuy nhiên, trên thực tế, công tác này đang gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Có thể nói, Nghị định 31 là bước ngoặt lớn để giải quyết vấn đề quá tải tại các bãi trông giữ xe vi phạm, gây thiệt hại nhiều về kinh tế.
Nguyễn Thu Phương