Những ngày này, xem lại những
thước phim tư liệu quý về lễ mít tinh ngày Độc lập 2-9-1945, hay ngày
quốc dân đón Chính phủ kháng chiến ở Quảng trường Ba Đình, chúng ta cảm
nhận được khí thế tràn đầy niềm tự hào của cả dân tộc trong thời khắc
lịch sử ấy.
Từ Ngày Độc lập 2-9-1945…
Những thước phim đen trắng ghi lại cảnh nhân dân Thủ đô Hà Nội đi mít
tinh, diễu hành hay cảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập lần
đầu công chiếu trước nhân dân cả nước vào năm 1975 trong bộ phim tài
liệu Ngày Độc lập 2-9-1945, do tổ làm phim của điện ảnh Quân đội nhân
dân thực hiện. Cố đạo diễn Phạm Kỳ Nam đã cùng các cộng sự gồm: Nguyễn
Như Ái, Mai Thế Song, Lê Mạnh Thích, Đào Việt Hưng, Nguyễn Văn Ngũ xây
dựng bộ phim có dung lượng 16 phút. Những hình ảnh trong phim đã được
các thành viên trong tổ sưu tầm ở trong và ngoài nước. Câu chuyện phim
dẫn dắt người xem bắt đầu từ những hình ảnh về cảnh người dân nô nức
diễu hành trên các tuyến phố hướng về Quảng trường Ba Đình. Tiếp đó là
hình ảnh ngôi nhà số 48 phố Hàng Ngang - nơi Bác Hồ viết bản Tuyên ngôn
độc lập. Người xem còn được cung cấp thông tin về Thông cáo số 18 ngày
31-8-1945 của Bộ Tuyên truyền về việc tổ chức ngày Độc lập. Thông cáo
được đăng trên trang nhất của Báo Cứu quốc, trong đó nói rõ “Chính phủ
lâm thời đã ấn định ngày Chủ nhật 2-9-1945 sắp tới này là ngày Độc lập”.
|
Chương trình của buổi mít tinh ngày Độc lập cũng được giới thiệu. Theo
diễn tiến của chương trình buổi lễ, các nhà làm phim đã đưa ra những
hình ảnh sinh động để thể hiện nội dung phim. Chúng ta thấy được trong
đó cả những thước phim tố cáo tội ác của thực dân Pháp, phát xít Nhật
đối với nhân dân ta cũng như tinh thần đấu tranh chính nghĩa của dân tộc
ta để giành lại quyền tự do, độc lập. Đặc biệt ấn tượng trong bộ phim
này là thời khắc Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập được quay và thu âm lại
một cách trọn vẹn. Với độ dài 5 phút, đây thực sự là đoạn phim vô cùng
quý giá. Theo lời kể của đạo diễn Phạm Kỳ Nam với báo chí khi ông còn
sống thì 5 phút phim tư liệu đó đến tay ông trong bối cảnh khá lạ kỳ,
nên việc xác định tác giả của đoạn phim vẫn đang là câu chuyện cần được
tìm hiểu.
Đến Ngày Lịch sử
Gần 10 năm sau Ngày Độc lập 2-9-1945, những nhà làm phim đến từ Liên
bang Nga đã thực hiện bộ phim có tựa đề Ngày Lịch sử. Đây là bộ phim
nhựa màu có thời lượng khoảng 25 phút với nhiều cảnh quay đẹp diễn tả
không khí lễ mít tinh, diễu binh, diễu hành tại Quảng trường Ba Đình vào
ngày 1-1-1955. Năm 2005, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội đã mua
bản quyền tác phẩm này và phát lần đầu trên sóng truyền hình ở Việt Nam.
Trong phim, người xem được nhìn lại không khí phố phường Hà Nội rực rỡ
cờ hoa, người dân Thủ đô háo hức trang hoàng cổng chào, biểu ngữ và nô
nức đổ về Quảng trường Ba Đình lịch sử đón chào Chính phủ kháng chiến
trở về ra mắt quần chúng nhân dân Thủ đô và quốc dân đồng bào cả nước.
Bộ phim cũng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh
tại buổi lễ.
Ngày Lịch sử là bộ phim do Xưởng phim Tài liệu Trung ương Moscow sản
xuất, với sự cộng tác của Xưởng phim Việt Nam Moscow. Trước khi được Đài
Phát thanh và Truyền hình Hà Nội mua bản quyền, bộ phim được lưu trữ
tại Viện Lưu trữ phim ảnh Nhà nước Nga ở TP. Krasnorsk. Đây là tác phẩm
của đạo diễn Vladimir Echourine, nhà quay phim - kỹ sư thu thanh Cotov,
âm nhạc do nhạc sĩ Ivanop biên soạn theo các bản nhạc Việt Nam. Ngoài
ra, trong ê kíp làm phim còn có sự tham gia của 3 nhà quay phim Việt Nam
là: Nguyễn Hồng Nghi, Nguyễn Tiến Lợi, Phan Nghiêm. Nhà văn Nguyễn Đình
Thi là người viết và đọc lời bình. Ngày 18-7-1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã ký sắc lệnh tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất cho đạo diễn
Vladimir Echourine, Huân chương Lao động hạng Nhì cho kỹ sư thu thanh và
quay phim Cotov.
Đến nay, kho tàng những bộ phim tài liệu về ngày Độc lập của dân tộc
ngày càng đầy hơn. Có thể kể một số tên phim như: Quốc kỳ Việt Nam, Tết
Độc lập, Dấu ấn bản tuyên ngôn… Đây không chỉ là sự ghi dấu lịch sử mà
còn góp phần để thế hệ trẻ hôm nay và mai sau biết và hiểu rõ hơn về
những cống hiến của biết bao thế hệ đi trước.
Giang Đình