Công
tác tư tưởng là một trong những lĩnh vực hoạt động quan trọng và cũng là
nhiệm vụ chiến lược, giúp của các đảng cầm quyền củng cố địa vị và trật
tự mà đảng muốn thiết lập và duy trì. Trong điều kiện phát triển mạnh
mẽ của thế giới hiện nay, đòi hỏi Đảng ta phải đổi mới nhận thức, xác
định rõ các yếu tố tác động đến công tác tư tưởng, từ đó, xây dựng và tổ
chức thực hiện đồng bộ các giải pháp làm cho công tác tư tưởng ngày
càng nâng cao chất lượng và hiệu quả.
TÁC ĐỘNG HAI MẶT CỦA TOÀN CẦU HÓA VÀ CÁCH MẠNG KHOA HỌC – CÔNG NGHỆ
Toàn cầu hóa
tác động hết sức mạnh mẽ đến các quốc gia dân tộc, đến đời sống xã hội,
cũng như đến cuộc sống của từng người. Ngoài những cơ hội, toàn cầu hoá
tạo ra cho Việt Nam những thách thức to lớn, như nguy cơ tụt hậu về kinh
tế, nạn thất nghiệp và thiếu việc làm, sự phân hoá giàu nghèo, tệ nạn
xã hội và tội phạm có xu hướng tăng, sự lo ngại về mất bản sắc, sự đồng
hoá văn hoá và sự huỷ hoại văn hoá dân tộc. Con đường để vượt qua những
thách thức đó không phải là đóng cửa lại để sống biệt lập với thế giới;
mà trái lại, phải chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.
Vì vậy, một
trong những nội dung về công tác tư tưởng cần quan tâm là giáo dục và
phát huy truyền thống của dân tộc, giáo dục ý thức, trách nhiệm công
dân, trách nhiệm với Tổ quốc nhằm phát huy và khơi dậy tinh thần dân
tộc. Trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, chúng ta đã phát huy
mạnh mẽ truyền thống tốt đẹp đó. Song, trong những năm qua, chúng ta làm
chưa đúng mức. Đây chính là trách nhiệm và cũng là sứ mệnh lịch sử của
công tác tư tưởng.
Cùng
với toàn cầu hóa, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ
(KH&CN) với những thành tựu rực rỡ của nó cũng tác động rõ nét đến
bản chất, nội dung và phương thức thực hiện công tác tư tưởng. Cách mạng
KH&CN hiện đại là bước nhảy vọt về chất trong sự phát triển của lực
lượng sản xuất, phương thức tổ chức, quản lý, phân công lao động xã hội
và tăng năng suất lao động dựa trên những tiến bộ của hệ thống tri thức
KH&CN tiên tiến. Nhờ đó, xã hội loài người đang trong quá trình
chuyển từ nền văn minh công nghiệp sang thời đại thông tin, từ nền kinh
tế dựa vào các nguồn lực tự nhiên sang nền kinh tế dựa vào tri thức, mở
ra cơ hội mới cho các nước đang phát triển có thể rút ngắn quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Cùng với việc thúc đẩy lực lượng sản xuất
phát triển, cách mạng KH&CN góp phần giải quyết tốt các mối quan hệ
giữa người với người trong quá trình sản xuất, làm tăng hiệu quả việc
tổ chức, quản lý phân công lao động xã hội và phân phối sản phẩm, hoạch
định kế hoạch đầu tư, phát triển cơ cấu ngành nghề… một cách hợp lý. Từ
đó đặt ra yêu cầu tất yếu phải đổi mới KH&CN của mọi quốc gia trên
thế giới và theo đó, công tác tư tưởng phải đi trước, mở đường cho
KH&CN phát triển.
Như
vậy, rõ ràng, toàn cầu hóa và cách mạng khoa học công nghệ đã có những
tác động mạnh mẽ đòi hỏi phải đổi mới công tác tư tưởng. Các thế lực thù
địch luôn lợi dụng toàn cầu hóa và những thành tựu KH&CN để tăng
cường chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta, do đó, việc
hiểu rõ bối cảnh toàn cầu hóa, nắm bắt và vận dụng thành tựu KH&CN
trong nhận thức, vạch trần mưu đồ của các thế lực thù địch, nâng cao
hiệu quả của công tác tư tưởng là yêu cầu đòi hỏi lớn và khó đối với hệ
thống chính trị nói chung và ngành Tuyên giáo nói riêng.
XÃ HỘI THÔNG TIN VÀ SỰ BÙNG NỔ THÔNG TIN KHÓA KIỂM SOÁT HIỆN NAY
Bùng
nổ thông tin là thuật ngữ chỉ sự gia tăng mạnh mẽ các sản phẩm thông
tin tư liệu trên thế giới những năm gần đây. Với sự phát triển vũ bão
của KH&CN, những sản phẩm công nghệ mới phát triển rầm rộ đã đem lại
nhiều tiện ích cho cuộc sống, được ứng dụng rộng rãi ở nhiều lĩnh vực;
đặc biệt là lĩnh vực thông tin truyền thông. Hệ thống thông tin điện tử,
trực tuyến , các Website của các tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp phát
triển mạnh mẽ, góp phần mở rộng mối quan hệ, giao lưu, hợp tác phát
triển ở nhiều lĩnh vực, nhất là lĩnh vực kinh tế, văn hóa xã hội, khoa
học công nghệ, y tế, giáo dục, giải trí.
Con
người ngày nay có trong tay nhiều công cụ để chia sẻ thông tin của mình
qua blog, website, facebook, youtube, twister... với công nghệ tiên
tiến, đặc biệt là Internet, các phương tiện thông tin hiện đại đã đưa
thế giới xích lại gần nhau một cách nhanh chóng hơn, tạo nên những siêu
lộ thông tin có dung lượng lớn và tốc độ cao, chuyển tải mọi thông tin
một cách nhanh chóng. Đây vừa là điều kiện vừa là thách thức tác động
mạnh mẽ đến công tác tư tưởng.
|
Điều
đó, đặt ra yêu cầu đối với những người làm công tác tuyên giáo phải
thực hiện tốt hơn nữa vai trò định hướng về chính trị và tư tưởng trong
đời sống xã hội; thông tin được cung cấp đầy đủ, trung thực và kịp thời.
Muốn làm được điều này, trước hết đòi hỏi đội ngũ cán bộ làm công tác
tuyên giáo phải có trình độ ngang tầm, có kiến thức tổng hợp và sự hiểu
biết sâu, rộng trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội để tăng sức thuyết
phục trong công tác tư tưởng; không chỉ có bản lĩnh chính trị vững vàng
mà cần đổi mới phương pháp thông tin nhằm mục đích cuối cùng là nâng cao
tính thuyết phục người nghe trong bối cảnh “ngập lụt” thông tin.
TÁC ĐỘNG HAI MẶT CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG TỚI HỆ GIÁ TRỊ VÀ NHẬN THỨC CHÍNH TRỊ CỦA NGƯỜI DÂN
Cũng như toàn
cầu hóa và cách mạng KH&CN, kinh tế thị trường có tính hai mặt, bên
cạnh những tác động tích cực là những mặt trái không mong muốn, thậm chí
là những thất bại của nó mà một trong những tác động đáng quan tâm là
sự thay đổi hệ giá trị và nhận thức chính trị của người dân: Một là,
tính cá nhân được đề cao: Từ năm 1986, Đảng ta đã tiến hành đổi mới,
chấp nhận các giá trị mới, mang tính cá nhân hơn với cả tác động tích
cực (như đề cao tính tự chịu trách nhiệm) và cả khía cạnh tiêu cực (như
chấp nhận phân hóa giàu nghèo). Hai là, nhận thức về vai trò
nhà nước biến đổi mạnh mẽ: Với sự phát triển kinh tế thị trường, xã hội
có thêm một kênh thông tin về nhu cầu của người dân. Tư cách dẫn dắt về
tri thức và thông tin cũng như tính đúng đắn của Nhà nước không còn được
coi là mặc định. Ba là, nhận thức về vai trò lãnh đạo của Đảng
có các thay đổi lớn: Đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, chấp nhận cơ chế
cạnh tranh và tự hạch toán dẫn tới sự tách biệt chức năng quản lý nhà
nước với chức năng kinh doanh. Kinh tế thị trường tác động đến nhận thức
về sự lãnh đạo của Đảng, đòi hỏi những năng lực mới (trong đó có năng
lực về kinh doanh), tốc độ ra quyết định mới, sự nhạy bén mới.
Có thể thấy,
những nhận thức và các thay đổi giá trị sẽ dẫn đến các thách thức chính
trị rộng khắp hệ thống, trong đó, thách thức lớn nhất đối với Đảng cầm
quyền là sự dung hoà giữa các giá trị và chuẩn mực mới từ thực tiễn với
các giá trị và chuẩn mực cũ mang đậm tính hệ tư tưởng. Vấn đề cốt lõi là
điều chỉnh thể chế để hệ tư tưởng không bị xáo trộn, trong đó thể chế
Đảng lãnh đạo vẫn là trọng tâm nhất. Đặc biệt, cần thiết lập thể chế
kiểm soát quyền lực hữu hiệu hơn, cả trong Đảng và Nhà nước, tinh giản
bộ máy và biên chế hành chính, tách biệt chức năng chính trị và kỹ trị
rõ ràng hơn, xác định rõ các lĩnh vực, các vấn đề mà Đảng cần lãnh đạo.
NHỮNG BIẾN ĐỔI CĂN BẢN CỦA CỤC DIỆN KHU VỰC VÀ THẾ GIỚI
Đại hội XII của Đảng nhận định,
tình hình chính trị, an ninh, cục diện chung của thế giới và khu vực
đang thay đổi nhanh chóng với nhiều diễn biến phức tạp khó lường. Những
vấn đề toàn cầu, như an ninh năng lượng, an ninh mạng, thiên tai, dịch
bệnh, khủng bố ngày càng phức tạp. Những biểu hiện của chủ nghĩa dân tộc
cực đoan, chủ nghĩa thực dụng trong quan hệ quốc tế ngày càng nổi lên.
Cạnh tranh thương mại, tranh đoạt nguồn tài nguyên giữa các quốc gia
ngày càng gay gắt...
Chính sự biến đổi mạnh mẽ của cục
diện thế giới và khu vực đã là một tác nhân làm thay đổi mạnh mẽ nội
dung, phương thức tuyên truyền. Đặc biệt, trước những biểu hiện của chủ
nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa thực dụng trong quan hệ quốc tế, Việt
Nam đã phải thận trọng hơn trong nhận thức bạn thù, trong nhận thức về
lợi ích quốc gia, dân tộc. Sự thay đổi trong quan điểm và nhận thức này
đương nhiên là yếu tố quan trọng tác động đến toàn bộ nội dung, mục tiêu
và phương thức tuyên truyền của Đảng và Nhà nước ta hiện nay.
SỰ SUY GIẢM LÒNG TIN CỦA MỘT BỘ PHẬN NGƯỜI DÂN VÀO SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Sự
suy giảm lòng tin của một bộ phận người dân dân vào sự lãnh đạo của
Đảng, vào định hướng xã hội chủ nghĩa là một yếu tố tác động đến công
tác tư tưởng hiện nay, đồng thời cũng được xem như một hệ quả của các
tác động trước đó. Sự suy giảm lòng tin được lý giải bởi sự thay đổi
niềm tin vào hệ giá trị chủ nghĩa xã hội. Theo đó, có hai quá trình thực
tế tạo ra các nan giải lớn đối với Đảng cầm quyền: 1) Sự không hiệu quả
của mô hình kinh tế tập trung dẫn đến giảm sút niềm tin về các giá trị
lý tưởng của chủ nghĩa xã hội, 2) Sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ
nghĩa hiện thực tại Liên Xô và các nước Đông Âu, gây nên những xói mòn
giá trị vốn đã mặc định trong một thời gian dài. Thêm vào đó là những
hiện tượng tiêu cực trong công tác của một bộ phận cán bộ, đảng viên
cũng khiến người dân phân tâm, hoài nghi, suy giảm lòng tin.
Đại
hội Đảng XII đã đưa ra nhận định, trong thời gian tới, vẫn còn nhiều
khó khăn, thách thức đang đặt ra. Bốn nguy cơ đe dọa sự tồn vong của
Đảng, của chế độ, của dân tộc, đó là: Tụt hậu, chệch hướng, tham nhũng
và “diễn biến hòa bình” vẫn chưa thể nhanh chóng khắc phục. Đặc biệt,
tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những
biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của một bộ phận cán bộ, đảng
viên, tình trạng tham nhũng, lãng phí, tệ quan liêu, cửa quyền, mất dân
chủ còn diễn biến phức tạp, chưa thể giải quyết triệt để chính là nguyên
nhân trực tiếp dẫn đến giảm sút lòng tin của nhân dân.
Tổng
Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần chỉ rõ: Tình trạng
quan liêu, mệnh lệnh, cửa quyền khá phổ biến trong các cơ quan lãnh đạo,
quản lý và cả trong các tổ chức chuyên trách công tác vận động quần
chúng... Một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là những người có chức có
quyền, có những biểu hiện sa sút phẩm chất, sống xa dân, vô trách nhiệm
với dân, đã làm tổn thương thanh danh, uy tín của Đảng, làm giảm sút
lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Đông đảo cán bộ, đảng viên và quần
chúng chân chính bất bình trước những hiện tượng đó và lo ngại về sự xói
mòn bản chất cách mạng và truyền thống tốt đẹp của Đảng.
Trước
những tác động rất mạnh mẽ đó, yêu cầu đổi mới cả nội dung và phương
thức công tác tư tưởng, lý luận của Đảng càng trở nên bức thiết. Tình hình thực tiễn đang đòi
hỏi công tác tư tưởng phải chủ động nghiên cứu, nắm bắt tình hình một
cách mau lẹ, kịp thời, sáng tạo và kiên định trong mọi hoàn cảnh để tạo
ra “chất” và “lượng” mới, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới mà thực tiễn đặt
ra./.
TS. Phạm Thị Hoa
Học viện Báo chí và Tuyên truyền