KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU TÍCH CỰC TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ
Trong thời gian qua, Bộ Thông tin và Truyền thông đã triển khai quyết
liệt, đồng bộ các giải pháp nhằm tăng cường quản lý nội dung thông tin
trên MXH, đấu tranh ngăn chặn các thông tin xấu độc, vi phạm pháp luật.
Ban hành, sửa đổi, bổ sung một số văn bản quy phạm pháp luật nhằm tăng
cường quản lý internet và thông tin trên MXH: Thông tư số
38/2016/TT-BTTTT quy định chi tiết về cung cấp thông tin công cộng qua
biên giới làm căn cứ pháp lý để yêu cầu các trang thông tin điện tử và
MXH nước ngoài cung cấp dịch vụ xuyên biên giới vào Việt Nam phải tuân
thủ các quy định của pháp luật Việt Nam; tham mưu Chính phủ ban hành
Nghị định số 27/2018/NĐ-CP ngày 1-3-2018 sửa đổi, bổ sung Nghị định số
72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông
tin trên mạng, Nghị định số 159/2013/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực báo chí, xuất bản, Nghị định số 174/2013/NĐ-CP
quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn
thông, công nghệ thông tin và tần số vô tuyến điện.
Tăng cường xử lý các đối tượng có hành vi sai trái, phát ngôn thiếu
chuẩn mực trên MXH. Từ năm 2016 đến nay, Bộ Thông tin và Truyền thông đã
chỉ đạo các đơn vị chức năng tăng cường xử lý các đối tượng có hành vi
sai phạm, phát ngôn thiếu chuẩn mực trên MXH; phối hợp với lực lượng
công an xử lý các đối tượng tung tin đồn thất thiệt ảnh hưởng đến lợi
ích cộng đồng, an ninh quốc gia…
2 loại MXH đang tồn tại ở nước ta:
1.
MXH do doanh nghiệp trong nước cung cấp, được Bộ Thông tin và Truyền
thông cấp phép hoạt động, bắt buộc tuân thủ các quy định của pháp luật
Việt Nam;
2.
Các MXH do doanh nghiệp nước ngoài cung cấp xuyên biên giới vào Việt
Nam, hoạt động không có giấy phép (vì không lập văn phòng đại diện tại
Việt Nam), việc tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam rất hạn
chế.
|
Tổ chức các đoàn kiểm tra liên ngành
kiểm tra các công ty truyền thông, quảng cáo lớn trong nước nhằm chấn
chỉnh hoạt động quảng cáo trên môi trường mạng, nhất là hoạt động quảng
cáo trên các trang mạng nước ngoài cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam
như Facebook và Google.
Chủ động đàm phán với Google và Facebook, yêu cầu 2 doanh nghiệp này
phải cam kết và nghiêm túc triển khai việc ngăn chặn, gỡ bỏ các thông
tin phản động, xấu độc trên hai MXH này khi có yêu cầu từ phía Chính phủ
Việt Nam.
Kết quả đạt được bước đầu rất tích cực. Các nhãn hàng, công ty quảng cáo
lớn trong nước đều thực hiện đúng cam kết với Bộ Thông tin và Truyền
thông không quảng cáo trên những video clip, tài khoản MXH vi phạm pháp
luật, trên các trang web vi phạm bản quyền. Một số công ty công nghệ
trong nước tích cực tham gia hỗ trợ Bộ trong việc phát hiện và cảnh báo
sai phạm trên mạng.
Google, Facebook đồng ý ngăn chặn, gỡ bỏ rất nhiều nội dung vi phạm trên
hai MXH; cam kết thiết lập kênh trao đổi trực tiếp tiếp nhận và giải
quyết các yêu cầu của Bộ Thông tin và Truyền thông một cách nhanh chóng
và hiệu quả hơn. Các cơ quan báo chí vào cuộc mạnh mẽ, tuyên truyền đậm
nét về những kết quả đã đạt được, phê phán các hành vi sai phạm khi sử
dụng MXH, vạch trần âm mưu, thủ đoạn lợi dụng internet và MXH để chống
phá Đảng, Nhà nước của các thế lực thù địch, cũng như làm rõ những hoạt
động kinh doanh vi phạm pháp luật Việt Nam của các trang mạng nước ngoài
cung cấp dịch vụ xuyên biên giới vào Việt Nam.
CÒN NHIỀU TRỞ NGẠI
Những biện pháp quyết liệt được Bộ Thông tin và Truyền thông triển khai
thời gian qua đã mang lại một số kết quả bước đầu khá tích cực, tuy
nhiên, vẫn còn rất nhiều khó khăn, thách thức đã và đang đặt ra. Trong
đó, đáng chú ý là:
Một là, MXH đã trở thành kênh thông tin quan trọng trong đời
sống xã hội, có tác động, ảnh hưởng không nhỏ đến suy nghĩ, nhận thức và
hành động của người dân, trong khi đó mô hình quản lý thông tin trên
mạng vẫn theo cách thức quản lý báo chí truyền thống, bộc lộ nhiều bất
cập.
|
Sự lan tỏa trên mạng xã hội là rất nhanh chóng. |
Với con số ước tính khoảng 48 triệu người sử dụng MXH ở Việt Nam hiện
nay, bất kỳ người dùng MXH nào cũng có thể tạo ra một “cơ quan truyền
thông” của cá nhân mình. Từ đó, hình thành nên một lực lượng "báo chí
công dân" trên MXH, “cạnh tranh” quyết liệt với báo chí chính thống về
độ nhanh nhạy, cập nhật thông tin, đặc biệt trong một số vấn đề, vụ việc
nhạy cảm, phức tạp. Bên cạnh đó, với tính năng "chia sẻ", "bình luận"
và "lan truyền" thông tin rất tiện lợi, nhanh chóng, MXH đang trở thành
nơi hình thành các luồng dư luận lớn tác động mạnh mẽ đến đời sống xã
hội. Những người nổi tiếng hoặc những diễn đàn lớn trên MXH có hàng chục
ngàn người kết bạn và hàng trăm ngàn người đăng ký theo dõi. Các thế
lực thù địch, các phần tử cơ hội cũng xác định MXH là “mặt trận chính”
để thực hiện các hoạt động tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước ta.
Trong khi đó, công tác chỉ đạo, quản lý của ta hiện nay đang tập trung
nhiều vào báo chí chính thống trong nước; mô hình chỉ đạo, quản lý thông
tin trên MXH hầu như dựa theo mô hình quản lý báo chí nên còn nhiều bất
cập; các giải pháp quản lý chưa đồng bộ, chủ yếu thụ động, xử lý hậu
quả khi sự việc, tin đồn đã xảy ra, chứ chưa chủ động định hướng, cung
cấp thông tin tích cực, chính thống lên MXH, nắm bắt và dẫn dắt dư luận;
còn bị động vào sự hợp tác của doanh nghiệp nước ngoài trong việc ngăn
chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm….
Tin
giả, phát ngôn gây thù hận, thông tin xấu độc trên MXH đang trở thành
vấn nạn toàn cầu. Hiện nay, việc quản lý hiệu quả MXH, ngăn chặn những
mặt trái của nó là một trong những mối quan tâm hàng đầu của nhiều nước
trên thế giới, không chỉ riêng Việt Nam. |
Hai là, các MXH nước ngoài có số lượng người sử dụng cao hơn nhiều so với các MXH trong nước.
Thực tế hiện nay, 443 MXH trong nước đã
được cấp phép hoạt động, nhưng lượng người sử dụng thấp (1), mức độ tác
động, ảnh hưởng xã hội thấp. Các trang MXH nước ngoài cung cấp xuyên
biên giới vào Việt Nam tuy ít, nhưng số lượng người sử dụng rất nhiều
(2), tính tương tác cao, mức độ tác động, ảnh hưởng xã hội rất lớn.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự phụ thuộc của người dân
nước ta vào các MXH nước ngoài là do nước ta chưa xây dựng được một hệ
sinh thái số đủ mạnh, với các dịch vụ internet tương tự như Google,
Facebook để nhân dân có nhiều lựa chọn sử dụng.
Ba là, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác
quản lý thông tin trên MXH còn bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của
thực tế.
Do đặc thù phát triển quá nhanh của công nghệ, của các dịch vụ, nội dung
thông tin trên MXH nên hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành đã
bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế; chưa cụ thể hóa, bao quát hết các đối
tượng và hoạt động cần quản lý, hành vi sai phạm, chế tài xử lý chưa bảo
đảm tính răn đe.
Trong khi đó, quy trình sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy
phạm pháp luật trên lĩnh vực này theo quy định hiện hành mất khá nhiều
thời gian, dẫn đến việc quy định vừa sửa đổi, bổ sung xong đã bắt đầu
lạc hậu, gây khó khăn cho công tác quản lý. Vì vậy, rất cần có cơ chế
cho phép thí điểm chính sách đối với lĩnh vực nội dung số để tháo gỡ khó
khăn này.
Bốn là, các thế lực thù địch tăng cường lợi dụng internet và MXH để thực hiện các hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước ta
Hiện nay, các MXH nước ngoài như Facebook, Youtube... liên tục cập nhật,
bổ sung các tính năng mới, trong đó đáng chú ý nhất là các tính năng:
live stream (truyền hình trực tiếp); messenger (tích hợp đầy đủ các tính
năng quay phim, chụp ảnh, gọi thoại, gọi video, nhắn tin bằng chữ hoặc
âm thanh, gửi tài liệu, hình ảnh...); tạo nhóm kín để trao đổi; gợi ý
nội dung tương tự nội dung người dùng quan tâm hoặc thích xem (tính năng
"Suggest" trên Youtube); hiển thị nội dung theo mối quan tâm của từng
nhóm đối tượng cụ thể (tính năng tài trợ quảng cáo "Sponsored" của
Facebook); đọc tin nhanh ("Instant Article” của Facebook); chia sẻ lợi
nhuận quảng cáo đối với các video clip có nhiều lượt xem (Youtube);
hashtag (có cả trên Facebook, Youtube, công cụ giúp nhóm nhiều thông tin
lại với nhau, khi người dùng nhấn vào một hashtag thì có thể xem được
tất cả những thông điệp chứa hashtag đó)... Đây là những tính năng giúp
cho việc kết nối, trao đổi, chia sẻ thông tin giữa người dùng MXH trở
nên rất tiện lợi và bí mật, đồng thời giúp cho các thông điệp mà người
dùng MXH muốn chuyển tải đến những người khác vô cùng dễ dàng và có độ
chính xác rất cao theo từng nhóm đối tượng về độ tuổi, giới tính, quan
điểm chính trị, tôn giáo, sở thích, mối quan tâm chung, công việc, khu
vực, địa điểm...
Các thế lực thù địch đã tăng cường sử dụng những tính năng này của MXH
để không chỉ tung tin giả, tuyên truyền xuyên tạc, nói xấu Đảng, Nhà
nước, chế độ ta như trước đây, mà còn tiến hành các hoạt động lôi kéo,
tập hợp lực lượng, kích động, dẫn dắt, điều hành các hoạt động biểu
tình, bạo loạn, lật đổ, thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” tại Việt
Nam.
ĐỒNG BỘ CÁC GIẢI PHÁP "XÂY" VÀ 'CHỐNG"
Thứ nhất, cần thật sự quan tâm coi trọng và có sự đầu tư thích
đáng cho công tác quản lý thông tin trên mạng internet nói chung và MXH
nói riêng; xây dựng mô hình quản lý riêng đối với lĩnh vực thông tin
trên MXH theo hướng phản ứng nhanh, thống nhất, dựa trên những đặc
trưng, nguyên lý hoạt động riêng có của MXH để có thể đáp ứng các yêu
cầu quản lý trong tình hình mới.
Thứ hai, triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp “xây” và
“chống”, trong đó đặc biệt quan tâm đầu tư, xây dựng hệ sinh thái nội
dung số trong nước đủ mạnh để người dân trong nước có thêm nhiều sự lựa
chọn sử dụng dịch vụ; phá thế độc quyền của các nền tảng, dịch vụ của
nước ngoài cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam. Bên cạnh đó, tăng
cường triển khai các giải pháp phòng, chống thông tin xấu độc, vi phạm
pháp luật trên mạng.
Thứ ba, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm
pháp luật điều chỉnh trực tiếp hoạt động cung cấp, sử dụng thông tin
trên mạng internet nói chung và MXH nói riêng theo hướng: bổ sung các
quy định cụ thể về hoạt động cung cấp thông tin công cộng xuyên biên
giới vào Việt Nam; có chính sách hỗ trợ MXH trong nước phát triển; tăng
mức chế tài xử phạt đảm bảo tính răn đe... để các quy định sát với thực
tiễn và bảo đảm được yêu cầu quản lý.
Thứ tư, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến
hoạt động quảng cáo trên môi trường mạng như Luật Quảng cáo, Nghị định
số 181/2013/NĐ-CP, Nghị định số 158/2013/NĐ-CP và các văn bản quy phạm
pháp luật có liên quan theo hướng: Phân định cụ thể trách nhiệm quản lý
nhà nước về quảng cáo xuyên biên giới trên môi trường mạng; bổ sung quy
định về trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể tham gia hoạt động quảng
cáo trên môi trường mạng, đặc biệt là trách nhiệm của các bên tham gia
hoạt động quảng cáo xuyên biên giới; bổ sung các điều kiện kinh doanh
đối với các doanh nghiệp nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên
biên giới tại Việt Nam; bổ sung quy định về kiểm duyệt nội dung quảng
cáo và chịu trách nhiệm đối với vị trí hiển thị quảng cáo trên môi
trường mạng; tăng mức chế tài xử phạt đảm bảo tính răn đe đối với các
hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên biên
giới.
Thứ năm, nghiên cứu xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử trên MXH dành
cho các nhà cung cấp dịch vụ và người sử dụng MXH Việt Nam nhằm phát huy
vai trò, thế mạnh của các doanh nghiệp và cộng đồng mạng trong việc
chung tay với Nhà nước xây dựng một môi trường MXH lành mạnh, an toàn
tại Việt Nam. Đây sẽ là bộ quy tắc khung cơ bản để các cơ quan, tổ chức,
hiệp hội có liên quan có thể triển khai xây dựng bộ quy tắc ứng xử
riêng mang tính đặc thù, chuyên ngành, phù hợp với các đối tượng điều
chỉnh cụ thể.
Thứ sáu, công tác quản lý thông tin trên mạng internet nói
chung và MXH nói riêng liên quan đến lĩnh vực quản lý của nhiều bộ,
ngành tại Việt Nam. Do đó, để có thể quản lý hiệu quả, cần có sự vào
cuộc mạnh mẽ và có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các bộ, ngành có
liên quan; giữa bộ, ngành với các địa phương. Đồng thời cũng cần có sự
phân định trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ, ngành, địa phương để các đơn
vị chủ động trong công tác quản lý của mình./.
(1) Một số MXH trong nước có đông thành viên là: webtretho (khoảng 2,2
triệu), Tinh tế (khoảng 2,2 triệu), OtoFun (800 ngàn thành viên)...
(2) Theo thông báo của Facebook và
Google, tính đến tháng 5-2018, Facebook có khoảng 64 triệu tài khoản
thành viên tại Việt Nam, xếp thứ 7 trong số 10 quốc gia có số người sử
dụng Facebook nhiều nhất thế giới; Youtube có khoảng 45 triệu tài khoản
thành viên tại Việt Nam, nằm trong nhóm 10 nước có số người sử dụng
Youtube cao nhất thế giới.
Lê Quang Tự Do, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (tuyengiao.vn)